BƯỚC NGOẶC CHUYỂN ĐỔI SANG HÌNH THỨC THƯƠNG MẠI HIỆN ĐẠI
TÓM TẮT
Luận điểm đầu tư:
Các chuỗi bán lẻ dược phẩm đã mở rộng mạng lưới mạnh mẽ trong năm qua. Cụ thể : : (1) nhà thuốc theo mô hình hiện đại giành được thị phần từ các hiệu thuốc truyền thống, khi Chính phủ dần đưa ra các quy định chặt chẽ hơn đối với các nhà bán lẻ dược phẩm (kiểm soát chặt chẽ hơn đối với thuốc kê đơn và triển khai hình thức đơn thuốc điện tử); (2) kênh nhà thuốc có thể đã chiếm thị phần từ kênh bệnh viện, do các bệnh viện công thận trọng hơn trong hoạt động đấu thầu thuốc; và (3) gia tăng tiêu dùng đối với các sản phẩm vitamin hay thực phẩm chức năng để củng cố sức khỏe trong bối cảnh “sống chung với COVID-19”.
Rủi ro giảm giá:
- Nhu cầu vitamin và thực phẩm chức năng có thể giảm, do đại dịch dần dần được kiểm soát
- Do những khó khăn trong quá trình thực hiện, Chính phủ có thể gia hạn thời hạn triển khai đơn thuốc điện tử.
- Lượt khám bệnh tại bệnh viện sẽ dần hồi phục cùng với sự mở cửa hoàn toàn của nền kinh tế, làm giảm nhu cầu tự mua thuốc.
I. TỔNG QUAN NGANH
Theo EIU (Economist Intelligence Unit), doanh thu dược phẩm tại Việt Nam đạt 5,9 tỷ USD (tăng 9,6% so với cùng kỳ) vào năm 2021. Trong giai đoạn 2017 – 2021, doanh thu dược phẩm tăng trưởng với tốc độ CAGR là 7,4%. EIU dự báo tốc độ tăng CAGR là 9,5% trong 5 năm tới, do chi tiêu cho các sản phẩm liên quan đến sức khỏe sẽ tăng cùng với thu nhập người dân tăng lên. Xét theo từng kênh, kênh ETC (thuốc điều trị/thuốc kê đơn, có thể được sử dụng làm đại diện cho kênh bệnh viện) đóng góp khoảng 75~76% tổng doanh thu trong 5 năm qua.
Các chuỗi nhà thuốc hiện đại đã tăng tốc mở mới kể từ năm 2021 để giành thị phần từ các nhà thuốc truyền thống. Theo IQVIA, Việt Nam có 55.300 cửa hàng thuốc vào năm 2016, trong đó 185 cửa hàng thuộc chuỗi nhà thuốc hiện đại. Năm 2022, các chuỗi nhà thuốc hiện đại lớn tiếp tục đặt mục tiêu mở mới đầy tham vọng. Nhiều công ty mới cũng bước chân vào thị trường, bao gồm Wincommerce (sở hữu chuỗi cửa hàng bách hóa Winmart, với khoảng 3.000 siêu thị nhỏ) và Viettel (sở hữu mạng lưới bán lẻ với khoảng 370 cửa hàng viễn thông).
Nguyên nhân sự chuyển đổi từ hiệu thuốc truyền thống sang hiệu thuốc thương mại hiện đại có thể là:
- Kiểm soát chặt chẽ hơn các loại thuốc kê đơn. Ngày 07/09/2017, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định 4041/QĐ-BYT về việc kiểm soát kê đơn thuốc trong điều trị ngoại trú. Theo đó, các nhà thuốc chỉ được bán thuốc kê đơn cho người bệnh có đơn để tránh tình trạng lạm dụng thuốc, nhất là đối với trường hợp thuốc kháng sinh. Ngày 15/11/2020, Chính phủ ban hành Nghị định 117/2020/NĐCP tăng mức phạt hành vi “bán thuốc kê đơn mà không có đơn” (từ 200.000-500.000 đồng lên 5-10 triệu đồng, thậm chí ngừng hoạt động cơ sở bán thuốc), khiến các nhà thuốc nhỏ lẻ kém cạnh tranh hơn và buộc một số nhà thuốc phải đóng cửa. Tuy nhiên, với hơn 50.000 cửa hàng thuốc trên khắp Việt Nam, rất khó để kiểm soát việc tuân thủ.
- Triển khai kê đơn điện tử.
Theo Thông tư 27/2021/TT-BYT do Bộ Y tế ban hành ngày 20/12/2021 và có hiệu lực ngày 15/02/2022, các cơ sở khám bệnh, nhà thuốc bệnh viện và kênh nhà thuốc phải áp dụng kê đơn điện tử trước thời hạn như sau:
+ Bệnh viện cấp 1~3: Trước ngày 30/6/2022
+ Các bệnh viện hoặc cơ sở y tế khác: Trước ngày 1 tháng 12 năm 2022
Tuy nhiên, do khó khăn trong việc triển khai thực hiện, ngày 12/7/2022, Bộ Y tế đã ban hành Thông tư 04/2022 / TT-BYT (có hiệu lực ngày 15/9/2022) để gia hạn thời gian triển khai đơn thuốc điện tử, cụ thể như sau:
+ Bệnh viện cấp 1~3: Trước ngày 31 tháng 12 năm 2022
+ Các bệnh viện hoặc cơ sở y tế khác: Trước ngày 30 tháng 6 năm 2023
Các hiệu thuốc thương mại hiện đại được trang bị hệ thống ERP, nên có thể nhanh chóng thích ứng với quy định mới. Điều này sẽ giúp các hiệu thuốc này giành được thị phần từ các hiệu thuốc nhỏ, khi các hiệu thuốc nhỏ có thể bị mất khách hàng do hệ thống kiểm soát nội bộ không kịp thời kết nối với hệ thống kê đơn điện tử.
- Chậm trễ trong việc phê duyệt đăng ký thuốc mới hay gia hạn thuốc cũ làm hạn chế nguồn cung, thúc đẩy quá trình hợp nhất thị trường của các chuỗi nhà thuốc thương mại hiện đại. Với nguồn cung thuốc eo hẹp, các nhà thuốc thương mại hiện đại với khả năng tài chính mạnh và khả năng thương lượng tốt hơn, đã có thể đảm bảo đủ nguồn hàng từ các công ty dược, trong khi các nhà thuốc truyền thống phải đối mặt với tình trạng khan hiếm hàng tồn kho.
Kênh nhà thuốc có thể đã chiếm thị phần từ kênh bệnh viện trong thời gian đại dịch xảy ra do các yếu tố sau:
- Đại dịch COVID-19 đã hạn chế việc thăm khám tại bệnh viện. Kể từ khi bùng phát COVID-19 vào năm 2020, số lượt thăm khám tại bệnh viện giảm do các biện pháp giãn cách cách xã hội. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến doanh thu dược phẩm trong kênh bệnh viện, nhưng đã tạo cơ hội cho kênh nhà thuốc thu hút được những khách hàng mới phải tự mua thuốc
- Trong bối cảnh nhiều vấn đề pháp lý, các bệnh viện công đã trở nên thận trọng hơn khi đấu thầu thuốc. Từ đầu năm 2022, đã xảy ra một số vụ việc liên quan đến đấu thầu cung cấp thuốc và thiết bị y tế cho các bệnh viện. Do đó, các bệnh viện đã thận trọng hơn rất nhiều khi tham gia các gói thầu mới, dẫn đến tình trạng thiếu một số loại thuốc và thiết bị y tế. Do đó, bệnh nhân đang cố gắng tìm kiếm các giải pháp thay thế thông qua kênh nhà thuốc.
Rào cản gia nhập ngành bán lẻ dược phẩm.
- Kết nối với bệnh viện: Chính phủ hiện nay kiểm soát chặt chẽ hơn đối với thuốc kê đơn cho bệnh nhân ngoại trú, nên điều quan trọng là các nhà thuốc phải kết nối với bệnh viện hoặc cơ sở y tế để dự báo nhu cầu đối với từng loại thuốc tại khu vực
- Năng lực tài chính: các nhà thuốc thương mại hiện đại có thể phải chịu khoản lỗ lớn để đổi lấy quy mô trong giai đoạn đầu mở rộng. Như vậy, tiềm lực tài chính vững mạnh sẽ là một trong những yếu tố quan trọng quyết định sự bền vững của chuỗi nhà thuốc.
- Khả năng quản lý số lượng lớn cửa hàng trên toàn quốc: các chuỗi nhà thuốc thương mại hiện đại lớn hiện nay có trên 500 cửa hàng. Doanh nghiệp điều hành hiệu thuốc cần xây dựng hệ thống ERP hiệu quả để theo dõi chính xác hạn sử dụng thuốc tại từng cửa hàng, từ đó giảm thiểu rủi ro bán thuốc hết hạn sử dụng cho khách hàng.
III. TRIỂN VỌNG ĐẦU TƯ
- Tiềm năng các kênh nhà thuốc vẫn có thể giành thêm thị phần từ kênh bệnh viện, vì kênh bệnh viện sẽ mất thời gian để khôi phục tốc độ đấu thầu về mức trước Covid.
- Các chuỗi nhà thuốc thương mại hiện đại có thể hấp thụ thị phần của các hiệu thuốc truyền thống do quy mô lớn và lợi thế trong việc có sẵn hệ thống ERP – giao thức tương thích với hệ thống kê đơn điện tử mới
Việc gia hạn giấy chứng nhận đăng ký thuốc đã tăng nhanh trong thời gian gần đây, mặc dù hiệu lực của việc gia hạn chỉ trong một thời gian ngắn. Theo báo chí đưa tin, có khoảng 10.000 giấy chứng nhận đăng ký thuốc sẽ hết hạn vào năm 2022. . Đến ngày 3 tháng 8 năm 2022, gần như tất cả 10.000 loại thuốc đã được gia hạn. Tuy nhiên, việc gia hạn này chỉ có hiệu lực đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2022 (so với thời hạn hiệu lực thông thường là 5 năm), và các công ty dược phẩm phải thực hiện một lần gia hạn khác vào năm 2023. Theo Cục Quản lý Dược Việt Nam, cơ quan này hiện có thể xử lý 500 trường hợp mỗi tháng. Với tốc độ như vậy, có khả năng nguồn cung thuốc sẽ lại bị thiếu hụt vào năm 2023. Trong bối cảnh này, chúng tôi tin rằng các nhà bán lẻ dược phẩm quy mô lớn có thể đảm bảo đủ lượng hàng tồn kho và giành được thị phần.
Nhu cầu về vitamin và thực phẩm chức năng ngày càng tăng, mặc dù diễn biến này có thể chỉ mang tính ngắn hạn. biến thể COVID-19 mới chủ yếu gây ra các triệu chứng nhẹ và bệnh nhân có thể tự mua thuốc điều trị tại chuỗi hiệu thuốc. Bệnh nhân COVID-19 cũng có xu hướng mua vitamin và thực phẩm chức năng cùng với thuốc đặc trị COVID-19 (Favipiravir / Molnupiravir). Điều này giúp các chuỗi hiệu thuốc ghi nhận thêm doanh thu từ các sản phẩm vitamin và thực phẩm chức năng.
- Biên lợi nhuận được duy trì tốt trong bối cảnh chi phí tăng. Mặc dù chịu tác động của lạm phát nhưng với bản chất là hàng hóa thiết yếu nên sẽ không bị tác động quá lớn, các chuỗi nhà thuốc sẽ có thể chuyển phần chi phí gia tăng sang cho khách hàng. Các chuỗi nhà thuốc tích cực mở cửa hàng mới có thể thương lượng các điều khoản tốt hơn với các nhà cung cấp, do đó có thể tăng tỷ suất lợi nhuận gộp. Tuy nhiên, tỷ suất lợi nhuận ròng có thể không cải thiện nhiều do mở mới nhiều cửa hàng.
III. RỦI RO GIẢM GIÁ
- Nhu cầu về vitamin và thực phẩm chức năng có thể giảm, do đại dịch dần dần được kiểm soát
- Do những khó khăn trong quá trình thực hiện, Chính phủ có thể gia hạn thời hạn triển khai kê đơn điện tử.
- Lượt khám bệnh tại bệnh viện sẽ dần hồi phục cùng với sự mở cửa hoàn toàn của nền kinh tế, làm giảm nhu cầu tự mua thuốc.
IV. CÁC CHUỖI NHÀ THUỐC LỚN
- Chuỗi nhà thuốc Long Châu (FRT sở hữa 85%)
Trong 5 năm tới, FRT có kế hoạch nâng tổng số cửa hàng Long Châu lên 3.000 cửa hàng. Trong khi mảng kinh doanh điện thoại của FRT đang chậm lại do thị trường bão hòa, thì mảng dược phẩm kì vọng sẽ thúc đẩy tăng trưởng lợi nhuận của FRT trong dài hạn. Chuỗi nhà thuốc Long Châu có những lợi thế cạnh tranh nhất định:
- Cung cấp nhiều lựa chọn hơn cho khách hàng: Nhà thuốc Long Châu có trên 12.000 SKU, cao hơn nhiều so với chỉ khoảng 1.000~2.000 SKU của các hiệu thuốc nhỏ. Điều này cho phép công ty đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về chữa bệnh mãn tính (tiểu đường, tim mạch và ung thư), vốn tăng lên cùng với tuổi thọ và thu nhập khả dụng. Sự lựa chọn đa dạng giúp các nhà thuốc Long Châu tạo ra doanh thu cao hơn nhiều so với các nhà thuốc khác.
- Kết nối với bệnh viện: trước khi được FRT mua lại, Long Châu đã thiết lập mối liên kết chặt chẽ với các bệnh viện tại Thành phố Hồ Chí Minh, cho phép nhà thuốc dự báo chính xác hơn nhu cầu trong khu vực đối với từng loại thuốc.
2. Chuỗi nhà thuốc An Khang ( MWG sở hữu 99%)
MWG tăng tốc mở mới chuỗi nhà thuốc An Khang và chuyển sang sở hữu toàn bộ vào tháng 11/2021 – nâng tỷ lệ sở hữu từ 49% lên 99%. Chuỗi nhà thuốc An Khang hiện có hơn 600 cửa hàng, phủ khắp 33 tỉnh thành trên cả nước. MWG đặt mục tiêu lần lượt có 800 và 2.000 cửa hàng An Khang vào cuối năm 2022 và 2023. Lợi thế cạnh tranh của An Khang:
- Năng lực tài chính bền vững: mặc dù số lượng SKU của cửa hàng An Khang có thể không nhiều bằng Long Châu, nhưng chúng tôi cho rằng tình hình tài chính của MWG an toàn hơn nhiều (tỷ lệ D/E của MWG tại thời điểm quý 2/2022 là 1x, còn D/E của FRT tính đến quý 2/2022 là 2,8 x), điều này cho phép công ty tăng tốc độ mở mới để bắt kịp FRT.
- Cơ hội bán chéo: MWG có cơ sở khách hàng từ chuỗi siêu thị và mảng ICT & CE rộng khắp cả nước, do đó công ty có thể tận dụng lợi thế này để tăng cường bán chéo sản phẩm của An Khang
